برای درمان نقرس چی بخوریم؟ | اهنمای علمی تغذیه، سبک زندگی و درمان‌های مکمل

نقرس یکی از شایع‌ترین انواع آرتریت التهابی است که معمولاً با درد ناگهانی و تورم در مفاصل، به‌ویژه مفصل شست پا، بروز می‌کند. این بیماری در اثر تجمع کریستال‌های اسید اوریک در مفاصل ایجاد می‌شود و هرچند ممکن است در نگاه اول ساده به نظر برسد، اما در صورت بی‌توجهی می‌تواند به دردهای مزمن، آسیب مفصلی و کاهش کیفیت زندگی منجر شود.

نکته‌ی مهم در مورد نقرس این است که تغذیه و سبک زندگی نقش مستقیمی در کنترل آن دارند. بسیاری از بیماران تصور می‌کنند که نقرس صرفاً یک مشکل متابولیکی است و درمانش فقط با دارو ممکن است، در حالی‌که انتخاب درست مواد غذایی می‌تواند سطح اسید اوریک را به‌صورت طبیعی کاهش دهد، از حملات ناگهانی جلوگیری کند و حتی روند درمان را سرعت بخشد.

درمان تغذیه‌ای نقرس بر پایه‌ی کاهش مصرف مواد غنی از پورین (مانند گوشت قرمز و احشاء)، افزایش مصرف میوه‌ها، سبزیجات و لبنیات کم‌چرب، و نوشیدن آب فراوان است. علاوه بر آن، حفظ وزن سالم و فعالیت بدنی منظم از ارکان اصلی کنترل بیماری محسوب می‌شوند.

در این مقاله به‌صورت علمی و دقیق بررسی می‌کنیم که برای درمان نقرس چه بخوریم، چه نخوریم و چطور با اصلاح سبک زندگی از بازگشت درد و التهاب جلوگیری کنیم. همچنین در بخش پایانی، به‌صورت کوتاه و علمی با دو وسیله‌ی پرکاربرد در مراقبت‌های اسکلتی عضلانی، یعنی زانوبند زاپیامکس (Zapiamax) و کمربند پلاتینر (Platiner) آشنا می‌شویم تا درک بهتری از نقش حمایت‌کننده‌ی آن‌ها در کنترل فشار مفصلی داشته باشیم.

نقرس چیست و چرا تغذیه اهمیت دارد؟

تعریف و فرآیند بیماری نقرس

نقرس نوعی آرتریت التهابی است که در اثر افزایش سطح اسید اوریک (Uric Acid) در خون ایجاد می‌شود. وقتی غلظت اسید اوریک از حد طبیعی بالاتر می‌رود، کریستال‌های سوزنی‌شکل آن در مفاصل رسوب می‌کنند و باعث التهاب، تورم و درد شدید می‌شوند. درباره بهترین پماد برای آرتروز نیز بخوانید . 
در بیشتر موارد، مفصل شست پا نخستین ناحیه‌ای است که درگیر می‌شود، اما با پیشرفت بیماری، ممکن است زانو، مچ پا، آرنج و حتی انگشتان دست نیز تحت تأثیر قرار گیرند.

اسید اوریک محصول نهایی تجزیه‌ی ترکیباتی به نام پورین است که در بسیاری از مواد غذایی مانند گوشت قرمز، احشاء، غذاهای دریایی و نوشیدنی‌های شیرین وجود دارد. بدن در حالت طبیعی این ترکیبات را از طریق کلیه‌ها دفع می‌کند، اما زمانی که تولید آن زیاد یا دفعش کم شود، تعادل به‌هم می‌خورد و نقرس شکل می‌گیرد.

نقش تغذیه در کنترل نقرس

رژیم غذایی یکی از پایه‌های اصلی درمان نقرس است، حتی اگر بیمار دارو مصرف کند. کنترل سطح اسید اوریک بدون توجه به رژیم غذایی تقریباً غیرممکن است. مواد غذایی می‌توانند به سه شکل بر بیماری اثر بگذارند:

1. افزایش‌دهنده‌ی اسید اوریک (مانند گوشت قرمز، دل و جگر، صدف، ساردین و نوشیدنی‌های قندی).

2. کاهنده‌ی اسید اوریک (مانند لبنیات کم‌چرب، گیلاس، میوه‌ها و سبزیجات رنگی).

3. متعادل‌کننده و تنظیم‌کننده‌ی دفع کلیوی اسید اوریک (آب، چای سبز، مواد سرشار از ویتامین C).

پژوهش‌های متعددی از جمله در مجلات Arthritis & Rheumatology و New England Journal of Medicine تأکید کرده‌اند که پیروی از الگوی غذایی مدیترانه‌ای و مصرف منظم مایعات می‌تواند احتمال حملات نقرسی را تا ۴۰٪ کاهش دهد.

چه بخوریم؟ مواد غذایی مفید برای کنترل نقرس

تغذیه‌ی درست می‌تواند مسیر درمان نقرس را متحول کند. در این بخش با خوراکی‌هایی آشنا می‌شویم که هم علمی ثابت شده‌اند و هم در عمل به کاهش سطح اسید اوریک و کنترل التهاب کمک می‌کنند.

سبزیجات، میوه‌ها و غلات کامل

مصرف سبزیجات متنوع و میوه‌های تازه، سنگ‌بنای اصلی رژیم غذایی بیماران مبتلا به نقرس است. این مواد نه‌تنها پورین کمی دارند، بلکه سرشار از ویتامین C، فیبر و آنتی‌اکسیدان هستند.

• گیلاس و آلبالو: پژوهش‌های دانشگاه بوسطن نشان داده مصرف منظم گیلاس می‌تواند خطر حمله‌ی نقرسی را تا ۳۵٪ کاهش دهد، زیرا ترکیبات آنتوسیانین موجود در آن خاصیت ضدالتهابی دارند.

• سیب، موز، کیوی، پرتقال و توت‌ها: این میوه‌ها اسیدیته‌ی بدن را تنظیم کرده و به دفع بهتر اسید اوریک کمک می‌کنند.

• سبزیجات برگ‌سبز مانند اسفناج، کلم‌پیچ و جعفری: با اینکه برخی سبزیجات مقدار کمی پورین دارند، ولی مطالعات ثابت کرده‌اند تأثیر منفی بر نقرس ندارند.

• غلات کامل مانند جو دوسر، برنج قهوه‌ای و نان سبوس‌دار: به تثبیت قند خون و کنترل وزن کمک می‌کنند، که هر دو در کاهش خطر حمله‌ی نقرسی مؤثرند.

لبنیات کم‌چرب، تخم‌مرغ و پروتئین‌های گیاهی

لبنیات کم‌چرب از معدود گروه‌های غذایی هستند که به طور مستقیم سطح اسید اوریک را پایین می‌آورند.

• شیر کم‌چرب و ماست یونانی: با افزایش دفع اورات از کلیه، غلظت اسید اوریک را کاهش می‌دهند.

• پنیرهای سبک و بدون نمک: گزینه‌ای مناسب برای دریافت کلسیم بدون افزایش پورین.

• تخم‌مرغ: منبع پروتئین با پورین پایین، مناسب برای وعده‌های اصلی.

• حبوبات (عدس، لوبیا، نخود): در گذشته تصور می‌شد باعث تشدید نقرس می‌شوند، اما مطالعات جدید نشان داده‌اند حبوبات گیاهی اثر منفی قابل‌توجهی ندارند، به‌ویژه زمانی که جایگزین گوشت قرمز شوند.

بیشتر : افیوژن زانو چیست ؟ 

نوشیدن آب و مایعات بدون قند

آب نقش حیاتی در درمان نقرس دارد. نوشیدن مداوم آب باعث رقیق شدن اسید اوریک و دفع مؤثر آن از کلیه‌ها می‌شود.

• حداقل ۸ تا ۱۲ لیوان آب در روز توصیه می‌شود.

• آب معدنی، آب لیمو (بدون شکر) و چای سبز گزینه‌های مناسبی هستند.

• از نوشیدنی‌های شیرین و انرژی‌زا باید پرهیز کرد زیرا فروکتوز در آنها می‌تواند سطح اسید اوریک را افزایش دهد.

چربی‌های مفید و امگا ۳

مصرف چربی‌های سالم به کاهش التهاب مفصلی کمک می‌کند.

• ماهی‌های چرب مانند سالمون و قزل‌آلا: منبع غنی از امگا ۳ هستند و در مقادیر کنترل‌شده مفیدند.

• گردو، تخم کتان و روغن زیتون: باعث تعادل چربی خون و کاهش التهاب سیستمیک می‌شوند.

ویتامین C و مکمل‌های طبیعی

مطالعات نشان داده‌اند که مصرف روزانه‌ی ۵۰۰ میلی‌گرم ویتامین C می‌تواند سطح اسید اوریک را ۱۰٪ کاهش دهد.
منابع طبیعی آن شامل مرکبات، فلفل دلمه‌ای، کیوی و بروکلی است. در صورت نیاز، مکمل ویتامین C با نظر پزشک قابل استفاده است.

چه چیزهایی را کمتر یا اصلاً نخوریم؟

همان‌طور که برخی خوراکی‌ها می‌توانند سطح اسید اوریک را پایین بیاورند، گروهی دیگر دقیقاً برعکس عمل می‌کنند و عامل اصلی حملات ناگهانی نقرس محسوب می‌شوند. در این بخش با مواد غذایی و عادات غذایی آشنا می‌شویم که باید به‌شدت محدود یا کاملاً حذف شوند تا از درد و التهاب مجدد جلوگیری شود.

غذاهای غنی از پورین

اصلی‌ترین دشمن بیماران نقرسی، غذاهای حاوی پورین بالا هستند. بدن پس از تجزیه‌ی پورین، اسید اوریک تولید می‌کند؛ بنابراین، هرچه این مواد بیشتر مصرف شوند، احتمال بروز حملات نیز بیشتر خواهد شد.
غذاهای زیر در گروه پُرپورین قرار می‌گیرند و باید تا حد ممکن حذف یا به مقدار بسیار محدود مصرف شوند:

• گوشت قرمز (به‌ویژه گوشت گوساله، گوسفند و شتر)

• دل، جگر، قلوه و مغز

• گوشت پرندگان شکاری مانند بوقلمون و اردک

• ماهی‌های روغنی مانند ساردین، ماهی کولی (Anchovy) و شاه‌ماهی

• صدف و میگو

بیشتر : آب درمانی زانو

نوشیدنی‌های الکلی و قندی

الکل، به‌ویژه آبجو، یکی از عوامل شناخته‌شده‌ی افزایش سطح اسید اوریک است. زیرا هم تولید آن را زیاد می‌کند و هم دفع کلیوی را کاهش می‌دهد.
در کنار آن، نوشیدنی‌های شیرین‌شده با فروکتوز (نوشابه‌ها، نوشیدنی‌های انرژی‌زا و آبمیوه‌های صنعتی) نیز اثر مشابهی دارند.

• فروکتوز موجود در این نوشیدنی‌ها، در کبد به اسید اوریک تبدیل می‌شود و سطح آن را به‌سرعت بالا می‌برد.

• در مطالعات بالینی، مصرف مداوم نوشابه گازدار با افزایش ۶۰٪ خطر بروز نقرس در مردان ارتباط مستقیم داشته است.

جایگزین مناسب: آب ساده، آب‌لیمو طبیعی بدون شکر، دمنوش زنجبیل یا چای سبز.

پرهیز از رژیم‌های سخت و کاهش وزن ناگهانی

کاهش وزن در کنترل نقرس بسیار مؤثر است، اما باید تدریجی و اصولی انجام شود.
رژیم‌های سخت یا روزه‌داری طولانی‌مدت باعث تجزیه‌ی سریع بافت‌ها می‌شود و همین موضوع مقدار زیادی پورین آزاد می‌کند. در نتیجه، حملات نقرسی ممکن است شدیدتر و مکررتر شوند.
بهترین روش، رژیم غذایی متعادل با کاهش تدریجی کالری، همراه با فعالیت بدنی منظم است.

نمک، فست‌فود و چربی‌های اشباع

مصرف زیاد سدیم و چربی‌های ترانس می‌تواند با افزایش فشارخون و التهاب، علائم نقرس را بدتر کند.

• غذاهای فرآوری‌شده مانند سوسیس، کالباس، پیتزا، چیپس و سیب‌زمینی سرخ‌کرده بهتر است از برنامه غذایی حذف شوند.

• روغن‌های صنعتی جای خود را به روغن زیتون، کنجد یا کلزا بدهند.

سبک زندگی مکمل تغذیه — پیشگیری و کنترل حملات نقرس

تغذیه سالم به‌تنهایی کافی نیست؛ زیرا نقرس نه فقط یک اختلال متابولیکی بلکه نتیجه‌ی تعامل میان تغذیه، فعالیت، خواب، استرس و وضعیت کلی بدن است. در این بخش می‌پردازیم به اینکه چطور با تغییر عادت‌های روزمره می‌توان احتمال حمله‌های نقرسی را به حداقل رساند و کنترل بیماری را به مرحله‌ای پایدار رساند.

فعالیت بدنی منظم و کنترل وزن

اضافه‌وزن یکی از مهم‌ترین عوامل خطر نقرس است. هر ۵ کیلوگرم افزایش وزن می‌تواند خطر بروز نقرس را تا ۳۰٪ افزایش دهد.
فعالیت بدنی منظم، ضمن کاهش وزن، باعث افزایش جریان خون در مفاصل و بهبود متابولیسم اسید اوریک می‌شود.

توصیه‌های علمی:

• ۳۰ دقیقه فعالیت سبک تا متوسط (مثل پیاده‌روی، شنا یا دوچرخه‌سواری) حداقل ۵ روز در هفته.

• از ورزش‌های سنگین یا رقابتی در زمان حمله‌ی حاد خودداری شود.

• تمرینات کششی و یوگا به بهبود انعطاف مفاصل کمک می‌کنند و التهاب سیستمیک را کاهش می‌دهند.

نوشیدن آب کافی در طول روز

بدن در زمان فعالیت، مایع بیشتری از دست می‌دهد و در صورت کم‌آبی، غلظت اسید اوریک در خون بالا می‌رود.
بنابراین نوشیدن مداوم آب در فواصل روز، به‌ویژه بعد از پیاده‌روی یا غذا، یک اقدام پیشگیرانه مؤثر است.

پیشنهاد: نوشیدن یک لیوان آب در هر ساعت از بیداری، یا حداقل ۲ لیوان قبل از خواب شبانه، کمک می‌کند اسید اوریک در کلیه‌ها رسوب نکند.

خواب کافی و مدیریت استرس

مطالعات جدید نشان داده‌اند که استرس مزمن و کم‌خوابی، سطح هورمون‌های التهابی (مانند کورتیزول) را بالا برده و می‌تواند حملات نقرسی را تشدید کند.

• خواب کافی (۷ تا ۸ ساعت در شب) به تعادل هورمون‌ها و بازسازی سلولی کمک می‌کند.

• تمرین‌های تنفسی، مدیتیشن و گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش سطح استرس را پایین می‌آورد و اثر مستقیم در کاهش التهاب دارد.

پیشنهاد میکنیم مقاله مربوط به برای تق تق زانو چی بخوریم را مطالعه بفرمایید.

مدیریت حمله‌ی حاد نقرس

در صورت بروز درد ناگهانی و التهاب شدید مفصل:

1. استراحت دهید: مفصل را بی‌حرکت نگه دارید و از فشار روی آن بپرهیزید.

2. از کمپرس سرد استفاده کنید: قرار دادن یخ در پارچه برای ۱۰ تا ۱۵ دقیقه، چند بار در روز، تورم و درد را کاهش می‌دهد.

3. پا را بالاتر از سطح بدن نگه دارید: به کاهش تورم کمک می‌کند.

4. از مصرف داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs) بدون مشورت پزشک خودداری کنید. در صورت تکرار حملات، باید توسط پزشک داروی کاهش‌دهنده‌ی اسید اوریک مانند آلوپورینول (Allopurinol) یا فبوکسوستات (Febuxostat) تجویز شود.

نظم در وعده‌های غذایی و پرهیز از پرخوری

پرخوری ناگهانی، مخصوصاً در وعده‌های پرگوشت یا پرچرب، سطح اسید اوریک را در مدت کوتاهی افزایش می‌دهد.
بهتر است وعده‌ها سبک و منظم باشند (۳ وعده اصلی + ۲ میان‌وعده سالم).
هر وعده باید ترکیبی از پروتئین کم‌چرب، سبزیجات و کربوهیدرات‌های پیچیده داشته باشد.

بخوانید : بهترین قرص برای خشکی زانو

معرفی زانوبند زاپیامکس (Zapiamax) و کمربند پلاتینر (Platiner)

درمان و مدیریت بیماری‌هایی مانند نقرس فقط به دارو و تغذیه محدود نمی‌شود؛ بسیاری از بیماران برای حفظ کیفیت زندگی و کاهش فشار مفصلی نیاز به ابزارهای کمکی دارند. در این بخش به‌صورت علمی و بی‌طرفانه دو وسیله‌ی پرکاربرد یعنی زانوبند زاپیامکس (Zapiamax) و کمربند پلاتینر (Platiner) را معرفی می‌کنیم تا بدانیم در چه شرایطی می‌توانند نقش حمایتی مؤثری در کنار روش‌های درمانی اصلی داشته باشند.

زانوبند زاپیامکس (Zapiamax)

زانوبند زاپیامکس یکی از تجهیزات توانبخشی طراحی‌شده برای حمایت از مفصل زانو، به‌ویژه در شرایطی است که التهاب، درد یا ضعف عضلانی وجود دارد.
ویژگی اصلی این زانوبند، استفاده از فناوری UIC است — ترکیبی از Ultrasound (فراصوت)، Infrared (مادون قرمز) و Clock Pulse (پالس تنظیم‌شده) — که هدف آن تحریک عمقی عضلات، بهبود جریان خون موضعی و تسریع در روند ترمیم بافت‌هاست.

مزایا و ویژگی‌های علمی:

• افزایش گردش خون موضعی: تابش مادون قرمز سبب گشاد شدن مویرگ‌ها و بهبود اکسیژن‌رسانی به بافت مفصلی می‌شود.

• کاهش التهاب و درد: پالس‌های التراسونیک به‌طور غیرتهاجمی التهاب موضعی را کاهش می‌دهند.

• پشتیبانی فیزیکی از زانو: طراحی ارگونومیک کمک می‌کند تا مفصل در موقعیت صحیح قرار گیرد و فشار وزن بدن به‌طور متوازن تقسیم شود.

• ایمنی بالا: دستگاه فاقد اثر جانبی شناخته‌شده است و می‌تواند در خانه، محل کار یا حتی هنگام استراحت مورد استفاده قرار گیرد.

کمربند پلاتینر (Platiner Belt)

کمربند پلاتینر برای حمایت از ستون فقرات کمری طراحی شده و عملکرد آن بر پایه‌ی سه فناوری مشابه UIC است (Ultrasound، Infrared، Clock Pulse). این کمربند در درمان یا پیشگیری از دردهای کمری ناشی از التهاب، دیسک خفیف یا گرفتگی عضلات، کاربرد توانبخشی دارد.

ویژگی‌های علمی و کاربردی:

• تحریک جریان خون ناحیه کمر: به کمک تابش مادون قرمز عمقی، بافت‌های عضلانی گرم می‌شوند و اسپاسم عضلانی کاهش می‌یابد.

• کاهش دردهای مزمن عضلانی و عصبی: پالس‌های اولتراسوند با فرکانس پایین موجب آزادسازی مواد ضد درد طبیعی بدن (اندورفین) می‌شوند.

• بهبود وضعیت ایستادن و نشستن: طراحی حمایتی پلاتینر باعث می‌شود ستون فقرات در محور درست قرار گیرد و از فشار اضافی بر مهره‌ها جلوگیری شود.

در بیماران مبتلا به نقرس که به دلیل درد مفصل پا یا زانو حالت ایستادن یا راه‌رفتن نادرست پیدا کرده‌اند، استفاده از این کمربند می‌تواند به اصلاح وضعیت بدن و کاهش فشار از مفاصل تحتانی کمک کند.

مطالعه بیشتر : برای تقویت زانو چی  بخوریم

نتیجه‌گیری

نقرس بیماری‌ای است که ریشه در تغذیه، متابولیسم و سبک زندگی دارد. درمان مؤثر آن تنها با دارو ممکن نیست؛ بلکه نیازمند آگاهی روزانه در مورد آنچه می‌خوریم و چگونه زندگی می‌کنیم است.
با پرهیز از غذاهای پُرپورین، مصرف مایعات زیاد، استفاده از لبنیات کم‌چرب و حفظ وزن مناسب، می‌توان سطح اسید اوریک را در محدوده‌ی طبیعی نگه داشت و از بروز درد و التهاب جلوگیری کرد.
ابزارهای حمایتی مانند زانوبند زاپیامکس (Zapiamax) و کمربند پلاتینر (Platiner) نیز می‌توانند در کاهش فشار مفصلی و بهبود عملکرد حرکتی به‌عنوان درمان مکمل مؤثر باشند.

پرسش‌های پرتکرار درباره نقرس (FAQ)

1. برای درمان نقرس چی بخوریم که سریع‌تر خوب بشیم؟

برای درمان سریع‌تر نقرس باید غذاهای کم‌پورین و ضدالتهاب مصرف کنید؛ مثل گیلاس، سیب، لبنیات کم‌چرب، سبزیجات برگ‌سبز و آب زیاد. این خوراکی‌ها به دفع اسید اوریک کمک می‌کنند و التهاب مفصل را کاهش می‌دهند.

2. کدام غذاها باعث تشدید نقرس می‌شوند؟

گوشت قرمز، دل و جگر، ماهی‌های روغنی (مثل ساردین و شاه‌ماهی)، نوشیدنی‌های شیرین‌شده با فروکتوز و الکل از عوامل اصلی افزایش اسید اوریک و حمله‌های نقرسی هستند.

3. آیا با رژیم غذایی می‌توان نقرس را درمان کرد؟

رژیم غذایی به‌تنهایی نقرس را درمان قطعی نمی‌کند اما در کنار دارو و سبک زندگی سالم، مهم‌ترین عامل کنترل و پیشگیری از عود بیماری است. بسیاری از بیماران با رژیم مناسب، نیاز به دارو را کاهش داده‌اند.

4. چه مقدار آب برای بیماران نقرسی مفید است؟

به‌طور میانگین، بیماران مبتلا به نقرس باید روزانه ۸ تا ۱۲ لیوان آب بنوشند تا اسید اوریک رقیق شود و از طریق کلیه‌ها دفع گردد. در هوای گرم یا فعالیت زیاد، این میزان باید افزایش یابد.

5. آیا زانوبند زاپیامکس و کمربند پلاتینر برای نقرس مفیدند؟

به‌صورت مستقیم نقرس را درمان نمی‌کنند، اما برای بیمارانی که دچار درد مفصل زانو، التهاب عضلانی یا اختلال در راه‌رفتن هستند، می‌توانند با فناوری UIC (فراصوت، مادون قرمز و پالس) در کاهش التهاب، افزایش جریان خون و بهبود حرکات مفید باشند.