بی‌حسی پا (پارستزی) + علت‌ها، علائم، درمان

بی‌حسی پا، که در پزشکی به آن پارستزی گفته می‌شود، یکی از شایع‌ترین مشکلات عصبی است که می‌تواند موقتی یا مزمن باشد. این عارضه ممکن است با گزگز، مورمور، سوزش یا احساس سوزن‌سوزن شدن پا همراه باشد. در برخی موارد، این علامت ساده می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های جدی‌تر مانند نوروپاتی دیابتی، فشردگی عصب سیاتیک یا ام‌اس باشد.

بی‌حسی پا نشانه چیست؟

پارستزی به هرگونه تغییر غیرطبیعی حس در اندام‌ها گفته می‌شود. زمانی که مسیر عصبی از مغز تا انتهای پا دچار اختلال یا تحریک شود، ممکن است فرد دچار بی‌حسی، گزگز یا سوزن‌سوزن شدن در پا شود.

علت بی حس شدن پا

بی‌حسی پا می‌تواند ناشی از علل مختلفی مانند کم‌تحرکی، کفش نامناسب یا اضطراب باشد که با رعایت نکات احتیاطی قابل بهبود است. برخی علل نسبتاً نگران‌کننده شامل کمبود ویتامین‌های B و نوروپاتی دیابتی هستند که نیاز به درمان پزشکی دارند. علل خطرناک شامل فشار بر عصب سیاتیک، ام‌اس و بیماری‌های خودایمنی مانند گیلن‌باره‌اند که نیازمند تشخیص و درمان فوری هستند. درمان‌ها بسته به علت، از دارو، فیزیوتراپی تا اصلاح تغذیه و روان‌درمانی متفاوت می باشند.

علت	علائم همراه
علل خفیف و موقتی
نشستن طولانی‌مدت	گزگز، سردی پا
کفش تنگ یا پاشنه‌بلند	سوزش، بی‌حسی، درد
اضطراب و استرس	تنگی نفس، گزگز
علل نسبتاً نگران‌کننده
کمبود ویتامین B	ضعف، گزگز، عدم تعادل
نوروپاتی دیابتی	درد شبانه، بی‌حسی
مصرف مزمن الکل	لرزش، بی‌حسی، ضعف
علل خطرناک
فشار عصب سیاتیک	درد تیرکشنده، بی‌حسی
بیماری ام‌اس	ضعف، تاری دید
گیلن‌باره یا لوپوس	بی‌حسی، درد مفصل

علل خفیف و موقتی

بی حس های که موقت هستند معمولاً بی‌خطر هستند و ممکن است که ناشی از نشستن طولانی مدت، کفش تنگ و یا استرس باشند:

نشستن پشت میز به مدت زیاد

نشستن طولانی‌مدت، به‌ویژه روی صندلی‌های غیراستاندارد یا بدون حرکت دادن پاها، می‌تواند باعث کاهش جریان خون به اندام تحتانی و فشار موقت بر اعصاب پا شود. این وضعیت به‌ویژه در کارمندان، رانندگان و دانشجویان شایع است. بی‌حسی معمولاً پس از بلند شدن یا تغییر وضعیت کاهش می‌یابد و خطر خاصی ندارد مگر آن‌که تکرار شود یا مزمن گردد.

علائم همراه:

• گزگز، احساس خواب‌رفتگی در پا، سردی یا سنگینی پاها هنگام ایستادن.

درمان دارویی:

• معمولاً نیاز نیست؛ در صورت اسپاسم یا درد عضله ممکن است داروی متوکاربامول تجویز شود.

درمان غیر دارویی:

• تنظیم برنامه تحرک، استراحت فعال، میز ایستاده، تمرینات کششی حین کار.

درمان خانگی:

• بلند شدن هر ۳۰ تا ۶۰ دقیقه، بالا آوردن پاها، ماساژ ملایم، نوشیدن آب کافی.

مطالعه بیشتر: قرص شل کننده‌ عضلات کمر

کفش تنگ یا پاشنه بلند

استفاده طولانی‌مدت از کفش‌هایی که به پای شما فشار وارد می‌کنند، به‌ویژه در ناحیه پنجه یا پاشنه، می‌تواند باعث فشردگی اعصاب کف پا یا انگشتان شود. این مسئله در بانوانی که کفش پاشنه بلند می‌پوشند یا افرادی با کف پای صاف رایج است. در صورت ادامه‌دار بودن، ممکن است آسیب عصبی خفیف رخ دهد.

علائم همراه:

• سوزش، گزگز انگشتان پا، درد در ناحیه جلوی پا، بی‌حسی موقت بعد از درآوردن کفش

درمان دارویی:

• در صورت التهاب عصب ممکن است داروهای ضدالتهاب تجویز شود

درمان غیر دارویی:

• تغییر نوع کفش، استفاده از کفی‌های طبی، فیزیوتراپی برای اصلاح الگوی راه رفتن

درمان خانگی:

• درآوردن کفش در خانه، ماساژ پا با آب گرم، تمرینات تقویت کف پا

مطالعه بیشتر: مهمترین علت ضعف پا چیست

اضطراب یا استرس زیاد

استرس و اضطراب مزمن می‌توانند باعث تحریک سیستم عصبی خودکار شوند و علائمی مانند بی‌حسی، گزگز و سوزش در دست‌ها یا پاها ایجاد کنند. این علائم معمولا بدون آسیب فیزیکی واقعی به عصب هستند اما می‌توانند بسیار آزاردهنده و مداوم باشند، به‌ویژه در افراد با حملات پانیک یا اضطراب فراگیر.

علائم همراه:

• تنگی نفس، ضربان قلب بالا، تعریق، احساس تهوع، گزگز در پا و گاهی در دست‌ها

درمان دارویی:

• در صورت تأیید اضطراب، استفاده از داروهای ضد اضطراب

درمان غیر دارویی:

• روان‌درمانی (CBT)، تمرینات تنفس و آرام‌سازی، مدیتیشن و یوگا

درمان خانگی:

• دمنوش و یا چای آرام‌بخش، گوش دادن به موسیقی آرام

مطالعه بیشتر: قرص شل کننده‌ عضلات کمر

علل نسبتاً نگران‌کننده

در صورت تکرار یا تداوم، نیاز به پیگیری پزشکی دارند:

کمبود ویتامین‌ها (B12، B6، B1)

ویتامین‌های گروه B، به‌ویژه B12، B6 و B1 (تیامین) نقش حیاتی در سلامت اعصاب دارند. کمبود این ویتامین‌ها باعث اختلال در عملکرد عصبی و رساندن پیام‌های حسی به مغز می‌شود. کمبود ویتامین B12 شایع‌ترین علت بی‌حسی مزمن در گیاه‌خواران، سالمندان و افراد با اختلال جذب (مانند بیماران گوارشی) است. علائم ممکن است تدریجی شروع شوند و در صورت عدم درمان، ماندگار شوند.

علائم همراه:

• گزگز در دست و پا، خستگی، رنگ‌پریدگی، ضعف حافظه، احساس لرزش در پا، اختلال در تعادل

درمان دارویی:

• تزریق یا قرص مکمل ویتامین B12 و B1 (طبق تجویز پزشک)

درمان غیر دارویی:

• اصلاح رژیم غذایی (گوشت، لبنیات، تخم‌مرغ، غلات غنی‌شده)، اجتناب از الکل

درمان خانگی:

• مصرف مکمل‌های بدون نسخه با دوز پایین، مصرف مواد غذایی سرشار از ویتامین B، کنترل وزن و تغذیه

نوروپاتی دیابتی خفیف تا متوسط

نوروپاتی دیابتی یکی از عوارض شایع و مزمن دیابت است که در اثر آسیب تدریجی به اعصاب محیطی ایجاد می‌شود. شایع‌ترین نوع آن در پاها بروز می‌کند و معمولاً به‌صورت بی‌حسی، سوزش و درد مزمن ظاهر می‌شود. کنترل ضعیف قند خون، احتمال آسیب به عصب را افزایش می‌دهد.

علائم همراه:

• بی‌حسی دو طرفه پا، گزگز شبانه، درد تیرکشنده، ضعف پا، زخم کف پا بدون درد

درمان دارویی:

• قرص های نوروپاتیک مانند گاباپنتین، پره‌گابالین، دولوکستین

درمان غیر دارویی:

• ورزش منظم، ترک سیگار، کنترل فشار خون و چربی

درمان خانگی:

• بررسی روزانه پاها برای جلوگیری از زخم، ماساژ، کفش راحت و بدون فشار، استفاده از جوراب‌های مخصوص دیابتی‌ها

مطالعه بیشتر: زانو درد هنگام بالا رفتن

مصرف مزمن الکل

الکل در طول زمان می‌تواند به اعصاب محیطی آسیب وارد کند و باعث نوعی نوروپاتی الکلی شود. این آسیب معمولاً به دلیل ترکیب کمبود ویتامین‌ها (به‌ویژه ویتامین های B1 و B12) و تأثیر مستقیم سمّی الکل بر سلول‌های عصبی اتفاق می‌افتد. این نوع بی‌حسی معمولاً تدریجی، دو طرفه و به‌صورت سوزش یا گزگز در پاها آغاز می‌شود.

علائم همراه:

• بی‌حسی و ضعف پا، کاهش تعادل، درد یا سوزش در شب، لرزش دست‌ها، مشکلات گوارشی یا تغذیه‌ای

درمان دارویی:

• قرص های مکمل‌ ویتامین B، داروهای ضد درد عصبی در صورت درد شدید، مکمل منیزیم

درمان غیر دارویی:

• ترک کامل مصرف الکل، مشاوره روان‌درمانی یا گروه‌های ترک اعتیاد، بهبود تغذیه

درمان خانگی:

• نوشیدن آب کافی، پرهیز از الکل حتی در دوز کم، مصرف خوراکی‌های غنی از ویتامین B و پروتئین

علل خطرناک

فشردگی عصب سیاتیک، ام اس و یا بیماری های خودایمنی از مهمترین علائم خطرناک بی حسی پا هستند که باید جدی تر گرفته شود. این موارد معمولاً نیاز به تشخیص تخصصی و درمان فوری دارند:

فشردگی عصب سیاتیک یا فتق دیسک کمری

عصب سیاتیک طولانی‌ترین عصب بدن است که از پایین کمر تا پا امتداد دارد. هنگامی که دیسک بین‌مهره‌ای در ناحیه کمر دچار بیرون‌زدگی یا پارگی شود، می‌تواند بر عصب سیاتیک فشار وارد کند. این فشردگی موجب درد تیرکشنده، بی‌حسی یا ضعف در پا می شود. این وضعیت اغلب در اثر بلند کردن اجسام سنگین، نشستن طولانی یا آسیب‌های ستون فقرات رخ می‌دهد.

علائم همراه:

• درد تیرکشنده از کمر تا پشت پا یا بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در ساق یا کف پا، ضعف پا یا دشواری در راه رفتن، درد هنگام خم شدن

درمان دارویی:

• قرص های ضد التهاب غیر استروئیدی، شل‌کننده عضلانی، داروهای ضد درد عصبی مانند گاباپنتین

درمان غیر دارویی:

• فیزیوتراپی، تمرینات کششی و تقویتی، پرهیز از فعالیت‌های تحریک‌کننده، تزریق استروئید اپیدورال در موارد شدید

درمان خانگی:

• استفاده از کمپرس گرم یا سرد، استراحت موقتی، وضعیت نشستن مناسب، تشک طبی

مولتیپل اسکلروزیس (ام‌اس)

ام‌اس یک بیماری خودایمنی مزمن سیستم عصبی مرکزی است که در آن بدن به غلاف میلین (پوشش محافظ اعصاب) حمله می‌کند. این آسیب منجر به اختلال در انتقال پیام‌های عصبی می‌شود. بی‌حسی پا یکی از علائم شایع و اولیه در بسیاری از بیماران مبتلا به ام‌اس است و معمولاً به‌صورت ناگهانی و بدون علت واضح شروع می‌شود.

علائم همراه:

• بی‌حسی یا ضعف در پا یا دست، دوبینی، سرگیجه، اختلال در تعادل، خستگی مزمن، تاری دید، اختلال مثانه

درمان دارویی:

• کورتیکواستروئیدها برای حملات حاد، داروهای تعدیل‌کننده سیستم ایمنی مانند اینترفرون بتا، اوکرلیزومب، فینگولیمود

درمان غیر دارویی:

• فیزیوتراپی، کاردرمانی، مشاوره روان‌شناسی برای سازگاری با بیماری

درمان خانگی:

• پرهیز از استرس و گرما، خواب کافی، رژیم ضد التهاب، یوگا و ورزش‌های سبک

مطالعه بیشتر: میوه برای زانو درد

بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس یا گیلن‌باره

برخی بیماری‌های خودایمنی می‌توانند اعصاب محیطی را درگیر کرده و منجر به بی‌حسی پا شوند. در لوپوس، سیستم ایمنی به بافت‌های سالم بدن حمله می‌کند و در صورت درگیری اعصاب محیطی، پارستزی ایجاد می‌شود. در سندرم گیلن‌باره، سیستم ایمنی به اعصاب حمله می‌کند و باعث ضعف و بی‌حسی سریع‌الوقوع در اندام‌ها می‌شود؛ این بیماری یک اورژانس پزشکی است.

علائم همراه:

• در لوپوس: درد مفاصل، راش پروانه‌ای روی صورت، خستگی
• در گیلن‌باره: بی‌حسی پاها که به بالا پیش‌روی می‌کند، ضعف عضلات، افت فشار خون، مشکل در تنفس (در موارد شدید)

درمان دارویی:

• در لوپوس: قرص های سرکوب‌کننده ایمنی (کورتون، هیدروکسی کلروکین)
• در گیلن‌باره: IVIG (ایمونوگلوبولین داخل وریدی)، پلاسمافرز

درمان غیر دارویی:

• توانبخشی عصبی، مراقبت حمایتی، فیزیوتراپی در فاز بهبودی

درمان خانگی:

• در فاز پایدار لوپوس: مدیریت استرس، تغذیه سالم، اجتناب از نور مستقیم خورشید
• در گیلن‌باره: نیاز به درمان تخصصی و خانگی محدود است

بی‌حسی پا چه زمانی خطرناک است؟

در اغلب موارد، بی‌حسی پا ناشی از علل ساده‌ای مانند نشستن طولانی یا فشار موقت بر عصب است و به‌مرور برطرف می‌شود. اما در برخی شرایط، این علامت می‌تواند هشدار جدی پزشکی تلقی شود و نیاز به ارزیابی فوری دارد.

در شرایط زیر، بی‌حسی پا ممکن است اورژانسی باشد:

• شروع ناگهانی و یک‌طرفه بی‌حسی:

می‌تواند نشانه‌ای از سکته مغزی یا حمله ایسکمیک گذرا (TIA) باشد، به‌ویژه اگر با تاری دید، اختلال در گفتار یا ضعف دست همراه باشد.

• بی‌حسی همراه با کاهش کنترل ادرار یا مدفوع:

این حالت ممکن است نشانه‌ای از سندرم دم‌اسب (Cauda Equina Syndrome) باشد که به دلیل فشار شدید بر اعصاب انتهایی نخاع رخ می‌دهد و نیاز به جراحی فوری دارد.

• افت ناگهانی قدرت عضلات پا:

می‌تواند نشان‌دهنده آسیب شدید عصبی، سکته مغزی یا سندرم‌های خودایمنی مانند گیلن‌باره باشد.

روش‌های تشخیص بی‌حسی پا

پزشک برای تعیین علت بی‌حسی پا، ابتدا شرح حال و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد و سپس بسته به مشکوک بودن به علل مختلف، از تست‌های تخصصی استفاده می‌کند. این آزمایش‌ها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

نوار عصب و عضله (EMG / NCV)

• برای بررسی عملکرد عصب‌ها و عضلات؛ در تشخیص نوروپاتی، سیاتیک، یا سندرم تونل تارسال مؤثر است.

MRI ستون فقرات یا مغز

• در موارد مشکوک به فتق دیسک، فشردگی عصب، ام‌اس یا سکته مغزی انجام می‌شود.

آزمایش خون

• برای بررسی کمبود ویتامین‌های B (به‌ویژه B12 و B1)، دیابت، بیماری‌های تیروئیدی یا علائم التهابی

تست‌های عصبی تخصصی

• مانند تست رفلکس‌ها، قدرت عضلانی، تعادل و تست‌های حسی برای بررسی درگیری نورولوژیک
• در برخی موارد خاص، پزشک ممکن است نیاز به بررسی مایع نخاع (LP) یا تست‌های ایمونولوژیک داشته باشد.

بهترین روش درمان بی‌حسی پا در خانه

اگر به‌دنبال راهکاری کم‌هزینه، بدون عوارض و قابل استفاده در منزل برای کاهش علائم بی‌حسی پا هستید، استفاده از تجهیزات فیزیوتراپی خانگی پیشرفته زاپیامکس تراپی می‌تواند گزینه‌ای مؤثر باشد. برخی از این ابزارها با بهره‌گیری از امکانات زیر می تواند بی حسی پا را تسکین بدهد:

• امواج الکتریکی ملایم برای تحریک عصب‌ها
• حرارت فروسرخ برای بهبود گردش خون
• فناوری فراصوت برای کاهش التهاب
• میدان مغناطیسی تنظیم‌شده برای بازسازی عصبی

مطالعه بیشتر: درمان زانو درد با زردچوبه

برای بی حسی پا به چه دکتری مراجعه کنیم ؟

اگر بی‌حسی پا بیشتر از چند ساعت ادامه دارد، یا به‌طور مکرر اتفاق می‌افتد، توصیه می‌شود به پزشک متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) یا متخصص ستون فقرات مراجعه کنید. عدم پیگیری به‌موقع، ممکن است منجر به آسیب دائمی اعصاب شود.

بهترین روش درمان زانو درد

استفاده از زانوبندهای حمایتی که گرما، ارتعاش یا تحریک مغناطیسی ایجاد می‌کنند، می‌تواند در کاهش درد و بهبود گردش خون مؤثر باشد. این تجهیزات به کاهش خشکی و بهبود حرکت زانو کمک می‌کنند، به‌ویژه در هوای سرد یا پس از فعالیت. پیشنهاد می‌شود برای آگاهی بیشتر، نظرات درباره زانوبند زاپیامکس و عوارض زانوبند زاپیامکس را به دقت بررسی فرمایید.

سوالات متداول درباره بی‌حسی پا

آیا بی‌حسی پا همیشه خطرناک است؟

خیر. گاهی فقط به دلیل فشار موقت بر عصب ایجاد می‌شود. اما اگر مکرر، مزمن یا همراه با علائم دیگر باشد، باید بررسی شود.

آیا بی‌حسی پا در خواب طبیعی است؟

در خواب ممکن است به دلیل وضعیت خواب و فشار بر اعصاب رخ دهد، اما اگر تکرار شود، می‌تواند نشانه دیابت یا مشکل عصبی باشد.

آیا ورزش باعث بی‌حسی پا می‌شود؟

ورزش نادرست یا شدید ممکن است باعث تحریک عصب شود. گرم کردن و کشش عضلات قبل از ورزش اهمیت دارد.